làm mới thơ - đỗ hồng ngọc

  

      Nửa thế kỷ trước, anh bạn tôi, một nhà thơ đã có nhiều thơ đăng báo, có lần thử gởi thơ mình đến một vài tòa báo có tiếng là đang “làm mới thơ” thì đều bị từ chối không đăng. Một hôm, anh hí hửng khoe: “Rồi, họ đăng thơ moa rồi”. “Thiệt hả! Sao họ chịu đăng”? – Tôi hỏi. Anh cười: “Có gì đâu, moa thấy bài thơ hay mà họ không chịu đăng, tức quá, cắt ra từng mảnh, bỏ vào cái nón nỉ, xóc xóc mấy cái, lượm ra, ghép lại, thành một bài thơ kỳ dị, ký cái tên lạ hoắc, gởi, họ đăng ngay. Có lẽ tòa soạn đọc thấy lạ, không hiểu gì cả nên cho đăng”. Còn một anh bạn khác, để thơ được sớm đăng, ký một bút danh có thêm chữ thị, một cái tên con gái. Ông chủ báo vốn ga-lăng. Thời đó có ít nhà thơ nữ.

      Sau này đọc mấy bức thư của nhà văn Phan Triều Hải – lúc đang dự hội thảo văn học ở Iowa (Mỹ) gửi về đăng trên báo, thấy anh ghi nhận có những nhà thơ làm thơ như sau:

a
ab
abc
abcd

…..

      Và cứ như thế ghép cho đủ 26 chữ cái. Dĩ nhiên thơ này không để ngâm, không để đọc, mà chỉ để nhìn và ngẩm. Rồi có nhà thơ sử dụng vi tính, lập trình đảo câu đảo chữ tạo ra những từ mới, tứ mới, rất công nghiệp, chẳng khác gì nửa thế kỷ trước anh bạn tôi cắt nhỏ bài thơ rồi xóc xóc trong cái nón nỉ thủ công.

     Tôi có được đọc một tạp chí chuyên thơ thấy có những bài thơ không có chữ nào cả mà toàn là ký hiệu như ký hiệu giao thông, với các đường vẽ ngoằn ngoèo dẫn ta đi từ nơi này sang nơi khác. Dĩ nhiên, thơ này cũng để nhìn, không để đọc. Tạp chí cũng giới thiệu một thứ thơ gọi là thơ “thơ tương tác”. Trong bài thơ có các gạch dọc (/) để người đọc tùy nghi đảo chữ, sắp chữ, đọc ngược xuôi theo ý mình. Một bài thơ như vậy sẽ trở thành vô số những bài thơ với vô vàn ý nghĩa. Một nhà phê bình đã nhận xét khá lý thú bằng cách cho một thí dụ với hai câu thơ của Vũ Hoàng Chương:

Em ơi lửa tắt bình khô rượu
Đời vắng em rồi say với ai

Có thể đọc theo lối thơ “tương tác” thành:

Bình rượu
Khô
Em ơi
Lửa tắt

Vắng em
Say với ai
Rồi đời!

      Tôi nhớ không chính xác lắm, nhưng không sao, thơ “tương tác” mà, ta có thể “chập” đủ kiểu!

      Ngàn năm trước, Kinh Thi nói thơ là nỗi lòng, là tiếng lòng, “thốn tâm thiên cổ”, mà nay tiếng lòng nỗi lòng bây giờ thật đã trở nên phức tạp hơn nhiều!

Bỗng nhiên thèm nghe một câu thơ đơn giản như:

Thò tay ngắt một cọng ngò
Thương anh đứt ruột giả đò ngó lơ…

------------------------

* nguồn: xunau.org