nguyễn quang thiều: nếu không làm thơ, tôi sẽ không còn là tôi - khánh băng

Hôm nay, 28/6, tại Hội trường 20 Lý Thái Tổ - Hà Nội diễn ra tọa đàm: “Thơ Việt Nam hiện đại và Nguyễn Quang Thiều” do Viện Văn học tổ chức, nhân dịp tập thơ tuyển đầu tiên của thi sỹ có tựa đề “Châu thổ” được Nhà Xuất bản Hội Nhà văn ấn hành. Khoảng 30 tham luận của các nhà văn, nhà thơ, nhà lý luận phê bình gửi tới tham dự tọa đàm đã được tập hợp, xử lý kỹ lưỡng, công phu và in thành cuốn sách mang tên “Thơ Việt Nam hiện đại và Nguyễn Quang Thiều”. Ngay trước thềm cuộc tọa đàm được trông đợi, nhà thơ Nguyễn Quang Thiều đã chia sẻ đôi điều với độc giả: “Nếu tôi nhớ không nhầm thì nhà thơ Nga danh tiếng Exenhin có viết: “Nếu tôi không làm thơ tôi sẽ thành kẻ cướp”. Đây chỉ là một trong hàng ngàn cách để nói rằng: nếu con người không biết yêu cái đẹp và lòng nhân ái thì sẽ trở nên độc ác”.



Nguyễn Quang Thiều: nếu không làm thơ, tôi sẽ không còn là tôi

PV: Ông viết truyện ngắn và tiểu thuyết vốn rất hay. Có những truyện ngắn của ông thành nỗi ám ảnh dài ngày với nhiều độc giả. Nhưng nhắc đến tên ông, công chúng vẫn quen sử dụng danh xưng nhà thơ - nhà thơ Nguyễn Quang Thiều. Ông hài lòng với danh xưng ấy chứ?
 

Nguyễn Quang Thiều: Danh xưng nào thì cũng chỉ là tôi với những điều hay và những điều dở ở trong chính một con người. Nhưng danh xưng nhà thơ có lẽ đúng với tôi hơn vì khởi đầu sáng tác của tôi là thơ và bây giờ vẫn là thơ. Tôi đã ngừng viết tiểu thuyết và truyện ngắn khá lâu rồi. Tiểu thuyết của tôi phải thành thực nói rằng nó rất kém. Còn truyện ngắn thì tôi nhận thấy tôi không thể làm nó mới hơn. Nhưng hơn hết là tôi nhận thấy thi ca là bầu trời rộng lớn nhất cho đôi cánh của tự do và trí tưởng tượng của tôi.

PV: Thơ của ông, nhìn từ tập “Châu thổ”, đối tượng được “mổ xẻ” tại cuộc tọa đàm, có một tâm thế mà nhiều người đọc cảm nhận là “rất văn minh”. Sự “văn minh” này (nếu ông cũng nghĩ như vậy) phải chăng là kết quả của quá trình “tây học” và cọ xát với thế giới phương Tây mà ông có cơ hội trải qua?
 

Nguyễn Quang Thiều: Việc tiếp xúc với những nền văn minh, văn hóa và văn học của các nước trên thế giới chắc chắn bổ sung cho sự hiểu biết và cái nhìn của tôi nhưng nó cũng chỉ là một nguyên nhân phụ mà thôi. Việc tiếp xúc đó luôn luôn mở ra cho chúng ta một cánh cửa mới và chúng ta có cơ hội được nhìn thấy nhiều hơn và đầy đủ hơn.

PV: Ông sẵn lợi thế sử dụng thành thạo tiếng Anh. Khả năng ngoại ngữ nói chung và tiếng Anh nói riêng quan trọng thế nào với một nhà thơ hiện đại, sống trong bối cảnh đương đại?
 

Nguyễn Quang Thiều: Ngoại ngữ trực tiếp giúp một nhà văn, nhà thơ đọc được những tác phẩm của thế giới mà chưa kịp dịch ra tiếng Việt. Ngoại ngữ giúp cho tôi thuận lợi trong việc giao lưu, đối thoại… với những nhà văn, nhà thơ, những nhà nghiên cứu tên tuổi trên thế giới và cả với những con người vô danh trên nhiều nẻo thế gian mà tôi đã đi qua. Qua những tiếp xúc và những đối thoại như vậy, tôi đã nhận hưởng được rất nhiều điều kỳ diệu.

PV: Với ông, cuộc sống mà không có thơ thì sẽ còn gì?  
 

Nguyễn Quang Thiều: Tôi đã và vẫn quan niệm rằng: sáng tạo thi ca là quá trình văn bản hóa những vẻ đẹp và những bí ẩn của đời sống mà thôi. Chúng ta nên hiểu rằng: người làm thơ và người đọc thơ cùng có một mục đích và một sứ mệnh là xây dựng một đời sống tinh thần cho con người. Khi không còn ai có cảm hứng làm thơ nữa và không còn ai có cảm hứng đọc thơ nữa thì nghĩa là đời sống tinh thần con người đã bắt đầu đứng bên bờ vực thẳm.
Nếu tôi nhớ không nhầm thì nhà thơ Nga danh tiếng Exenhin có viết: “Nếu tôi không làm thơ tôi sẽ thành kẻ cướp”. Đây chỉ là một trong hàng ngàn cách để nói rằng: nếu con người không biết yêu cái đẹp và lòng nhân ái thì sẽ trở nên độc ác.

PV: Ông có cảm thấy bất lực cho thơ, hoặc cho sứ mạng của nhà thơ không khi mà mỗi sớm mai lật giở các trang báo, độc giả lại hoa mắt chóng mặt vì những tin tức như “gã nghịch tử sát hại cha mẹ”, hay “nổ mìn cướp tiệm vàng giữa ban ngày ở Hà Nội”?
 

Nguyễn Quang Thiều: Một góc nào đó của đời sống là những điều tồi tệ như chị nói còn lại là những điều đẹp đẽ. Sự thật là những người chiến đấu cho những gì đẹp đẽ trên thế gian này (trong đó có các nhà thơ) chưa bao giờ tuyệt vọng cho dù họ có lúc đau đớn hoặc thất vọng.

PV: Những thị phi tìm đến trong đời, kiểu như chuyện một nhà thơ khác đang rêu rao những lời lẽ thiếu văn minh về ông trên các trang mạng có khiến ông phân tâm hay nản trong hành trình thơ của mình?
 

Nguyễn Quang Thiều: Nếu tôi nản lòng hay phân tâm hay sợ hãi như có người nghĩ thì tôi đã giã từ con đường thơ ca của mình gần hai mươi năm về trước. Tôi tin những gì tôi viết kể cả khi tôi viết về bóng tối chứa đầy bất trắc và nỗi sợ hãi, kể cả khi tôi viết về sự yếu đuối hay sự trống rỗng của mình. Những bài thơ tôi viết và đã công bố là những văn bản hiện hữu mà tôi không thể thay đổi hay đánh tráo được nữa. Nó sẽ tố cáo tôi hoặc minh chứng tôi. Ngoài nó ra, không ai có thể làm thay.

PV: Trân trọng cảm ơn nhà thơ Nguyễn Quang Thiều!

-----------------------------------------------------------------
* nguồn: KHÁNH BẰNG – Báo Công An Nhân Dân