Phim ảnh Trung
quốc cung cấp cho ta nhiều hình ảnh đáng suy nghĩ. Có một hình ảnh trong rất
nhiều phim, khắc họa đậm nét trong tâm trí tôi như thế này:
Một nhân vật –
tôi không muốn gọi là một người – (có thể là trai, gái, trẻ, già) quỳ phục
trước một nhân vật khác, dùng hai tay của chính mình, tát, vả tới tấp vào mặt,
cũng của chính mình, mồm liên hồi kêu lên “Nô tài đáng chết. Nô tài đáng chết”.
Hình ảnh con
người tự xỉ vả nhục mạ mình để mong làm vừa lòng kẻ khác, tôi chưa gặp ở đâu
khác, nhưng trong phim ảnh Trung hoa, nó phổ biến đến mức người xem không ai có
phản ứng gì. Cũng giống như hình ảnh một người, hay là một bầy người, có thể là
lính hầu hay tể tướng, văn võ bá quan, quỳ phục trước hoàng thượng mà hô “Hoàng
thượng vạn tuế, vạn tuế, vạn vạn tuế”, rồi khi được phép “bình thân” thì đứng
lên và “Đội ơn hoàng thượng”. Lòng biết ơn được giáo dục sâu sắc biết bao nhiêu.
Hình ảnh ấy chỉ cần xuất hiện một đôi lần là đủ cho ta hiểu, nhưng trong hàng
ngàn tập phim, nó xuất hiện hàng vạn, hàng chục vạn lần. Và người xem (Việt
nam) không ai thấy (dù chỉ là) nhàm. Càng nghĩ tôi càng thấy nhân vật này –nô tài– có một tầm quan trọng
đặc biệt trong đời sống văn hóa chính trị Trung hoa. Nó là một đặc sản của văn
hóa Trung hoa. Trong cái hũ tương này, nó có một mùi vị không lẫn đi đâu được.
Tôi chưa hiểu ý
nghĩa của chữ tài, nhưng
chữ nô khiến ta nghĩ
tới nô lệ, đại loại nô
tài là một dạng nô lệ chăng? Hoàn toàn không phải.
Nô lệ, theo tôi,
có những đặc điểm sau đây:
- Lệ thuộc vào một (ông/bà/gia đình/tập đoàn…) Chủ.
- Hoàn toàn không có tự do.
- Lao động dưới những điều kiện cực kỳ tồi tệ và toàn bộ thành quả lao động bị chiếm đoạt.
Trong những đặc
tính trên đây, nô tài chỉ giống ở điểm thứ nhất. Một nô tài phải lệ thuộc ít
nhất một chủ. Chủ có thể là hoàng thượng, điện hạ, thái hậu, lão phật gia, cung
phi, công chúa, lái buôn… ai cũng được, miễn là người có quyền. Nô tài có thể
là tể tướng hay người hầu của người hầu. Nô tài có tự do không? Có đấy. Bởi vì
bản thân nô tài cũng có thể có kẻ khác làm nô tài cho mình, (có nghĩa là có
nhiều cấp nô tài) nên một mặt nô tài dâng hiến trọn vẹn tự do của mình cho chủ,
mặt khác nó tự do tự tiện tước đoạt và chà đạp tự do của nô tài của nó. Một mặt
nô tài dâng hiến trọn vẹn nhân phẩm và tự trọng của mình cho chủ, mặt khác nó
tước đoạt và chà đạp nhân phẩm và tự trọng của nô tài của nó. Mở rộng ra, có
khi nó coi dân đen, dân cỏ (thảo dân) cũng là nô tài của nó. Nô tài không những
có tự do mà còn có quyền, thậm chí quyền hành rất lớn, quyền sinh quyền sát. Chỉ có một điều kiện bất di bất dịch, mọi quyền hành động của nô tài hoàn toàn
phục vụ cho ý muốn và quyền lợi của chủ. Đơn giản thế thôi.
Giữa nô lệ và nô
tài có gì khác nhau? Điểm khác nhau lớn nhất là: ở nô lệ, đó là sự cưỡng bức, ở
nô tài, đó là tình nguyện. Nô lệ ‘gắn bó’ với chủ bằng xiềng xích, còn nô tài
gắn bó với chủ bằng ơn huệ và lòng biết ơn, nên nó hoàn toàn tự nguyện. Nô tài
nói chung không lao động và không phải cung hiến lao động của mình cho chủ,
ngược lại, nó được ăn ngon mặc đẹp, phú quý vinh hoa. Nô lệ, từ Spactaquyt đến
bác Tom, luôn luôn có mầm phản kháng, bạo động hay bất bạo động, nhưng nô tài
thì không, nô tài có thể phản chủ, để đi tìm chủ khác, nhưng nô tài không bao
giờ phản kháng. Để làm một nô tài, thì phải hoàn toàn mãn nguyện với thân phận
nô tài. Nếu một nô lệ bị cưỡng bức phải giết người anh em của mình, nó vẫn phải
làm, nhưng không thể nói nó thỏa nguyện với việc làm của nó. Đấy là chỗ khác
nhau giữa nô lệ và nô tài. Khi nô tài cảm thấy có chút bất nhẫn, ấy là lúc nó
bắt đầu thôi không còn là nô tài nữa.
Mác có nói (tôi
nhớ đại ý) Nô lệ thật vô cùng khốn khổ, nhưng nó chỉ khốn khổ đến tận cùng nếu
như nó yên vị trong thân phận ấy. Tôi muốn nói thêm: đấy là khi nó mang một
phần phẩm chất của nô tài. Người nô lệ chỉ bị chủ sở hữu thân xác của mình, sức
lao động của mình. Nô tài hiến dâng cho chủ tim óc của nó, mọi suy nghĩ mọi cảm
xúc của nó.
Nói nô tài có một
địa vị quan trọng trong lịch sử Trung hoa, không phải là nói ngoa. Ta hãy thử
nhớ lại, Lữ hậu, Tắc Thiên, chặt cụt chân tay, móc mắt, đục tai xẻo mũi tình
địch quẳng vào hố xí hay ngâm thối trong chum… Ai đã làm những việc ấy? Trừ một
số ngoại lệ ít ỏi không đáng kể, nói chung các bà ấy không hạ cố tự tay mình
làm. Những người làm việc ấy, có thể là trai hay gái, trẻ hay già, phải là nô
tài, không thể là nô lệ. Nếu là nô lệ, khi bị đẩy đến bước ấy, nhất định có lúc
lưỡi gươm quay ngược về phía kẻ ra lệnh. Nhưng trong lịch sử Trung hoa, có lẽ
chưa lần nào xảy ra sự cố này. Những bạo chúa nhan nhản trong lịch sử, sở dĩ có
thể tồn tại, có thể làm được bạo chúa, chính là nhờ có tầng lớp nô tài này. Vậy
nói nô tài là điều kiện tồn tại của bạo quyền không phải là nói quá.
Nô tài, trước
hết, đó là sự tẩy xóa và thóa mạ nhân cách con người. Trong nhiều trường hợp,
nó là sự tận diệt tính người trong cái thân xác gọi là người. Con người bình
thường thì có lòng tự trọng, còn nó thì tự khinh, nó không để cho người khác
khinh rẻ mà tự nó nhận lấy phần thể hiện lòng khinh rẻ bản thân nó một cách ồn
ào nhất, mà cái động tác tự vả vào mặt mình, tự mắng mình đáng chết chỉ là một
minh họa nhạt nhẽo. Nếu trong nô tài có lòng trắc ẩn, có sự rung cảm trước đau
khổ của người khác, thì nô tài tự diệt, nghĩa là nó không còn là nô tài nữa.
Như vậy vô cảm trước khổ đau của đồng loại là phẩm chất cần thiết nhất của nô
tài, để nó được trọng dụng. Tính vô cảm này kết hợp với tính đạo đức giả của
chủ là mảnh đất tốt nuôi dưỡng bạo tàn chuyên chế.
Tôi cứ hình dung
một ông chủ thuộc một loại nào đó, có óc tưởng tượng, một hôm ngồi ước ao giá
có cỗ máy nào nó biến một ý nghĩ nhỏ, một tiếng nói thầm, một cái lừ mắt của
ông ta thành tai họa khốn khổ, bầm dập, thân tàn ma dại cho kẻ mà ông ta ghét,
thì tốt biết mấy. Ông ta không biết rằng, từ hàng ngàn năm nay, cỗ máy như thế
đã có, trên đất nước Trung hoa, với tên gọi NÔ TÀI. Đến bây giờ vẫn chạy tốt./.
---------------------------
Tháng Sáu 18,
2012 bởi xunauvn
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét