nước Pháp vinh danh GS Trịnh Xuân Thuận - Hải Tâm

Giáo sư thiên văn học kiêm nhà văn Trịnh Xuân Thuận sẽ là người Việt Nam đầu tiên nhận Giải thưởng Thế giới Cino del Duca do Viện Pháp quốc (Institut de France) trao vào ngày 6/6/2012.

Lễ trao giải sẽ diễn ra tại Viện Hàn lâm Pháp (thuộc Viện Pháp quốc). Đặc biệt, Giáo sư Thuận được vinh danh trong hai tư cách nhà khoa học và nhà văn.

Đây là giải thưởng văn chương và khoa học danh giá, trị giá 300 nghìn euro, do hội đồng 14 thành viên của 4 viện hàn lâm thuộc Viện Pháp quốc xét tặng. Mục tiêu của giải thưởng Cino del Duca là nhằm khen thưởng "một tác giả Pháp hoặc ngoại quốc mà công trình, dù thuộc lãnh vực văn học hay khoa học, hàm chứa một thông điệp của tinh thần nhân văn hiện đại".

Với tinh thần đó, thông cáo của Viện Pháp quốc nêu rõ: "quyết định trao Giải thưởng Thế giới năm 2012 cho Giáo sư Trịnh Xuân Thuận, một nhà vật lý thiên văn và nhà văn, về công trình phổ biến khoa học của ông bằng tiếng Pháp, một ngôn ngữ mà bản thân ông rất trân trọng".

Viện này ghi nhận: "Song song với công việc nghiên cứu, ông (GS Thuận - PV) còn viết nhiều sách phổ biến tri thức khoa học dành cho công chúng rộng rãi, với cái nhìn phức hợp và tinh tế của một nhà khoa học giàu phẩm chất nhân văn, coi con người là "con đẻ của các vì sao", "sinh vật biết tự vấn về vũ trụ"; ông luôn tin tưởng vào vị thế của con người trong vũ trụ".

Giáo sư Trịnh Xuân Thuận nổi tiếng với các công trình phổ cập kiến ​​thức khoa học về vũ trụ viết bằng tiếng Pháp. Từ cuốn sách đầu tiên năm 1988, đến nay, ông đã cho ra mắt hơn một chục tác phẩm.

Nhiều tác phẩm của ông phổ biến tri thức khoa học sâu sắc, ở trình độ cao, lưu hành rộng rãi ở hơn 20 nước trên thế giới, được dư luận quốc tế đánh giá rất cao như: Giai điệu bí ẩn (1988), Một nhà vật lý thiên văn (1992), Số phận của vũ trụ - Big Bang và sau đó (1992), Hỗn độn và hài hòa (1998), Cái vô hạn trong lòng bàn tay (2000), Những con đường của ánh sáng (2008), Từ điển yêu thích bầu trời và các vì sao (2009), Vũ trụ và hoa sen (2011)...

Giáo sư Trịnh Xuân Thuận là người Việt đầu tiên và là người châu Á thứ hai nhận được giải thưởng Cino del Duca. Trước ông, đã có giáo sư y khoa Trung Quốc Vương Chấn Nghị, được giải thưởng vào năm 1998.

Trước đó, ông từng được tặng Giải thưởng Lớn Moron của Viện Hàn lâm Pháp về triết học (2007) và Giải thường Kalinga của UNESCO về phổ biến tri thức khoa học (2009).

Giải thưởng Thế giới Cino del Duca từng được trao tặng cho những nhân vật lớn, có đóng góp nổi bật trong các lĩnh vực khoa học, văn học và nghệ thuật như: Andrei Sakharov, nhà vật lý người Nga; Vaclav Havel, Tổng thống Cộng hòa Czech; Léopold Sesdar Senghor, Tổng thống Cộng hòa Senegal; và các nhà văn nổi tiếng như Gorge Luis Borges, Mario Vargas Llosa, Milan Kundera...

Hải Tâm (TH)

--------------------------

* nguồn: vietnamnet 5.6.12

Trịnh Xuân Thuận 

[Bách khoa toàn thư mở Wikipedia]

Trịnh Xuân Thuận (1948- ) là một khoa học gia người Mỹ gốc Việt trong lĩnh vực vật lý thiên văn, là một nhà văn đã viết nhiều quyển sách có giá trị cao về vũ trụ học và về những suy nghĩ của ông trong tương quan giữa khoa học và Phật giáo. Ông còn là một nhà thơ, một triết gia, một Phật tử và một nhà hoạt động cho môi trường và hòa bình. Ông đã nhận lãnh nhiều giải thưởng trong lĩnh vực thiên văn và trong lĩnh vực văn hóa xã hội.

Tiểu sử:

Sinh ra tại Hà Nội, Trịnh Xuân Thuận lúc sáu tuổi theo gia đình di cư vào Nam rồi lớn lên ở Sài Gòn. Ông học Trường Yersin (Lycée Yersin) tại Đà Lạt (địa điểm nay là Trường Cao đẳng Sư phạm Đà Lạt), và Trường Jean Jacques Rousseau (nay là Trường PTTH Lê Quý Đôn) tại Sài Gòn. Năm 1966, sau tú tài, ông rời Sài Gòn đi du học Thụy Sĩ, và sau đó được nhận một học bổng du học tại Hoa Kỳ. 

Cha ông là một viên chức trong chính quyền Việt Nam Cộng Hòa và sau 1975 bị đi học tập cải tạo, ông đã nhờ một người bạn (GS Pháp) viết thư nhờ thủ tướng Phạm Văn Đồng can thiệp, sau đó cha ông đã được tự do và sang Pháp sinh sống.

Ông đã theo học ngành vật lý thiên văn tại Học viện Kỹ thuật California (California Institute of Technology) từ 1967 đến 1970, và tại Đại học Princeton từ 1970 đến 1974. Ông bảo vệ luận án tiến sĩ tại Đại học Princeton. Từ năm 1976, ông là giáo sư ngành này tại Đại học Virginia. Ông cũng là giáo sư thỉnh giảng tại Viện Đại học Paris VII (Université Paris VII - Diderot).

Tháng 8 năm 2004, ông có về thăm Việt Nam và có những buổi nói chuyện về vũ trụ và vật lý thiên văn tại Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh.

Tác phẩm:

Theo Xuân Hạo, 2004: "Trịnh Xuân Thuận thấm nhuần văn hóa Pháp, là công dân và làm việc tại Hoa Kỳ, viết những công trình khoa học bằng tiếng Anh, nhưng viết những tác phẩm về vũ trụ lại bằng tiếng Pháp. Điều đáng nói là những tác phẩm về vũ trụ nhưng đọc dễ hiểu, bởi chúng được viết từ một nhà khoa học giàu mỹ cảm, bằng tư duy lô-gích của một nhà khoa học, nhà triết học và trí tưởng tượng của một nhà thơ sành sỏi thiên văn. Chính kiến thức sâu rộng, đa dạng trên nhiều lĩnh vực của Trịnh Xuân Thuận, những khái niệm về thiên văn mà ông trình bày trở nên mềm mại, óng ả. Đó cũng là phương pháp của ông để đưa thiên văn học gần gũi với mọi người: "Tác phẩm này dành cho những chính nhân (honnête homme), những người không có một hành trang kỹ thuật, nhưng tò mò muốn biết không chỉ những điều kỳ lạ mới nhất của khoa học ở thế kỷ XX mà cả những hệ quả triết học và thần học của những thành tựu đó" (lời đề tựa tác phẩm "Hỗn độn và hài hòa"). Chính phương pháp đó cũng được sử dụng trong "Giai điệu bí ẩn" và đưa nó trở thành tác phẩm best-seller ở Pháp và được dịch ra nhiều thứ tiếng. Có lẽ đó cũng là lý do đưa Trịnh Xuân Thuận, một công dân Mỹ lại có mặt chính thức trong phái đoàn của Tổng thống Mitterrand thăm Việt Nam năm 1993".

• La mélodie secrète, Fayard, 1988.
• Un astrophysicien, Beauchesne-Fayard, 1992.
• Le Destin de l'Univers, Découvertes Gallimard, 1992.
• Le Chaos et l'Harmonie, Fayard, 1998.
• L'Infini dans la paume de la main - du Big Bang à l'éveil, cùng viết với Matthieu Ricard, NiL éditions, 2000.
• Origines - la nostalgie des commencements, Fayard, 2003.
• Les voies de la lumière, Éd. Fayard, 2007.

Các bản dịch tiếng Việt:

• Giai điệu bí ẩn. Và con người đã tạo ra vũ trụ, Phạm Văn Thiều dịch, Nxb Khoa học và Kỹ thuật, 2001, 383 tr.
• Hỗn độn và hài hòa, Phạm Văn Thiều và Nguyễn Thanh Dương dịch, Nxb Khoa học và Kỹ thuật, 2003.
• Cái vô hạn trong lòng bàn tay (Từ Big Bang đến Giác Ngộ), dịch từ cuốn L'Infìni dans la paume de la main - du Big Bang à l'éveil, Phạm Văn Thiều - Ngô Vũ biên dịch, Nxb Trẻ & Tạp chí Tia Sáng, 470 tr.
• Lượng tử và hoa sen, dịch từ cuốn The Quantum and the Lotus.
• Trò chuyện với Trịnh Xuân Thuận. Cuộc trò chuyện của Trịnh Xuân Thuận với nhà báo Jacques Vauthier. Sách do Phạm Văn Thiều dịch, Nxb Trẻ & Tạp chí Tia sáng, 2001, 170 tr.

Giải thưởng:

• Giải Moron 2007 của Hàn lâm viện Pháp (GS-TS Thiên văn học Trịnh Xuân Thuận Nhận giải thưởng của Hàn lâm viện Pháp, Les voies de la lumière, par Trinh Xuan Thuan, Prix Moron 2007 de l'Académie française French Academy Awards Grand Prize to U.Va.'s Trinh Thuan).
• Giải Kalinga 2009 của UNESCO về các đóng góp trong việc đại chúng hóa khoa học (Two astrophysicists win 2009 Kalinga Prize for Popularization of Science GS Trịnh Xuân Thuận nhận giải Kalinga của UNESCO).